Toen wij op zoek gingen naar de vraag ‘Wat zijn onbewuste vooroordelen?’ kwamen we uit bij Mahzarin Banaji. Mahzarin is als hoogleraar Social Ethics verbonden aan Harvard en doet al jaren onderzoek naar onbewuste vooroordelen. Zij noemt die onbewuste vooroordelen ‘Mindbugs’.
Ons brein heeft bugs, net zoals software, die daardoor soms net niet precies doet wat je eigenlijk zou willen. Jouw brein heeft ze, mijn brein, dat van je buurman en dat van mensen aan de andere kant van de wereld: allemaal hebben we Mindbugs. We denken echter óók allemaal dat het bij onszelf wel mee zal vallen. Helaas, dat valt het niet. Dat is geen opzet of 
‘Verpleegsters zeuren altijd zo.’ ‘Aannemers zijn niet te vertrouwen.’ ‘Met die van de helpdesk valt niet te praten.’ We stoppen mensen in hokjes en dan vinden we wat van de hele groep. Zelfs als we iemand niet kennen, gaan we een gesprek in met die aanname over de persoon waardoor we alles wat diegene zegt zo interpreteren.
Hoe weet je dat ook jij onbewuste vooroordelen (Mindbugs) hebt?
Test jezelf: lees onderstaande statements.
- “Mannen zijn betere leiders.”
- “Vrouwen die kinderen hebben, zijn niet meer zo ambitieus.”
- “Vrouwen met hoofddoeken stellen zich traditioneler op en zijn dus minder geschikt als leiders.”
Als je bij het lezen deze statements dacht: ‘Dat is toch geen Mindbug? Dat is gewoon echt waar!’, dan kun je ervan uitgaan dat er Mindbugs in het spel zijn.
De uitspraken zijn misschien wel waar voor een individu maar niet voor de hele groep. Zodra je brein razendsnel en onbewust de koppeling maakt tussen uiterlijke kenmerken (een lange man met een zware stem) en wat hij/zij ‘dus’ wel zal zijn (een geboren leider), zijn je Mindbugs aan het werk. En nogmaals: die hebben we allemaal.
Het besef dat Mindbugs gewoon menselijk zijn, kan verandering brengen in de manier waarop we erover denken en spreken, zegt Mahzarin Banaji. We kunnen erover praten, niet vanuit zware schuldgevoelens, maar vanuit een gevoel van verbondenheid met andere mensen. En vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid om er iets aan te doen.
Een paar voorbeelden van onbewuste vooroordelen die je kunt hebben zijn:
- “Mannen zijn betere leiders.”
Een typisch voorbeeld van een Mindbug die al heel lang geleden is ontstaan, toen we nog in groepen van honderdvijftig mensen rondzwierven op de savanne. De sterkste figuur liep voorop en had de leiding. Dat was in die tijd een man. - “Vrouwen die kinderen hebben, zijn niet meer zo ambitieus.”
We denken toch ook echt te zien dat zij ineens eerder van haar werk weggaat? Maar wat blijkt: collega’s die merken dat een vrouwelijke collega eerder weg moet of er een keer niet is vanwege haar kind, weten dit drie maanden later nog. Dat de betreffende vrouwelijke collega die ‘verloren’ tijd allang heeft ingehaald, is na twee weken weer vergeten. - “Mensen met een typisch niet-westerse naam zijn niet hoog opgeleid.”
De universiteit van Chicago deed onderzoek met cv’s. Boven het ene cv stond een niet-westerse naam, boven het ander een typisch Amerikaanse. De ‘typisch Amerikaanse’ mensen werden vijftig procent vaker uitgenodigd dan de ‘niet- Amerikaanse’. Onbewust, in een nanoseconde, denken we: de persoon met de niet-westerse naam zal wel niet zo hoog opgeleid zijn. - “Vrouwen met hoofddoeken stellen zich traditioneler op en zijn dus minder geschikt als leiders.”
Wie deze Mindbug heeft, denkt onbewust misschien dat vrouwen door hun partner of ouders worden verplicht een hoofddoek te dragen. Vrouwen die zich blijkbaar zo opstellen, kunnen niet bijdragen in managementposities, denken ze vervolgens. - “Medewerkers ouder dan 55 jaar zijn uitgeblust, inflexibel en willen eigenlijk niet meer.”
Twintig jaar gelden werkte maar een kwart van de 55-plussers. Bij reorganisaties en in tijden van grote werkloosheid lieten we ze afvloeien in de VUT of gingen ze met prepensioen. Dat heeft onze Mindbug gevoed dat mensen boven de 50 eigenlijk geen zin meer hebben om te werken en dat ze inflexibel zijn. - “Iemand die niet perfect Nederlands spreekt kan nooit echt expert zijn op een onderwerp.”
Ons brein let erg op tongval en manier van praten. Dat doet wat met of we de boodschap geloven en serieus nemen. Bij iemand met een dialect of buitenlands accent letten we meer op de uitspraak dan op de boodschap.
Het begint allemaal bij het herkennen en erkennen van onze onbewuste vooroordelen.
Wil je ook weten of jij en je collega’s ‘last’ hebben van Mindbugs?
Neem vandaag nog contact met ons op!
contact